Od wielu lat niesłabnącym zainteresowaniem klubów piłkarskich cieszą się tzw. opcje jednostronnego przedłużenia kontraktu o profesjonalne uprawianie piłki nożnej (dalej także zwane „opcją”). Są to w istocie postanowienia umowne pozwalające na automatyczne przedłużenie kontraktu na mocy oświadczenia jednej ze stron. Ponieważ w praktyce opcje zastrzegane na rzecz zawodników są bardzo rzadko spotykane, zjawisko dotyczy w zasadzie wyłącznie opcji na rzecz klubów.
W zamyśle, takie postanowienie ma gwarantować klubowi możliwość „zatrzymania” zawodnika na okres dłuższy, niż pierwotnie zawarty kontrakt (a przy tym uzyskanie korzyści finansowej z transferu), z jednoczesnym wyłączeniem ryzyka związanego z kontraktami o wieloletnim czasie obowiązywania (np. znaczący spadek formy zawodnika). O ile takie uprawnienie jest bez wątpienia korzystne dla klubu, tak można wskazać na szereg sytuacji, w których dochodzi do nadużycia – i tak zazwyczaj słabszej w stosunku do klubu – pozycji zawodnika. Z tego względu opcje jednostronnego przedłużenia kontraktu rodzą w praktyce szereg kontrowersji.
Niestety, nie wszystkie kluby i mało którzy zawodnicy zdają sobie sprawę, że kształt opcji jednostronnego przedłużenia kontraktu jest ograniczona przepisami PZPN, a także do pewnego stopnia orzecznictwem FIFA Dispute Resolution Chamber („FIFA DRC”) i Trybunału Arbitrażowego ds. Sportu w Lozannie („CAS”).
27 marca 2015 roku weszła w życie Uchwała nr III/54 Zarządu PZPN – Minimalne wymagania dla standardowych kontraktów zawodników w sektorze zawodowej piłki nożnej, zastępująca dotychczas obowiązującą uchwałę nr II/12 Zarządu PZPN z dnia 19 maja 2002 roku – Zasady regulujące stosunki pomiędzy klubem sportowym a zawodnikiem profesjonalnym. Uchwała nr III/54 wprowadziła nowe standardy profesjonalnych kontraktów piłkarskich, w tym ich essentialia negotii oraz sposoby rozwiązywania.
W Uchwale nr III/54 podjęta została też próba uregulowania opcji jednostronnego przedłużenia kontraktu piłkarskiego. Art. 7 ust. 2 tejże uchwały stanowi, że :
„Kontrakt może zawierać Opcję jednostronnego przedłużenia Kontraktu na poniżej wskazanych, dookreślonych jednoznacznie w Kontrakcie i spełnionych łącznie warunkach:
- okres przedłużenia nie będzie dłuższy niż okres obowiązywania Kontraktu (…) Uchwały, chyba że Zawodnik w drodze odrębnego, pisemnego oświadczenia, stanowiącego załącznik do Kontraktu, złoży wniosek o dłuższy okres przedłużenia Kontraktu;
- pisemne oświadczenie Klub o skorzystaniu z Opcji zostanie doręczone Zawodnikowi najpóźniej w terminie 3 miesięcy przed zakończeniem pierwotnego okresu obowiązywania Kontraktu, w przypadku Kontraktu zawartego na okres powyżej 12 miesięcy albo najpóźniej w terminie 1 miesiąca przed zakończeniem pierwotnego okresu obowiązywania Kontraktu, w przypadku Kontraktu zawartego na okres nie dłuższy niż 12 miesięcy włącznie;
- za okres przedłużonego Kontraktu w drodze Opcji, Zawodnik otrzyma wynagrodzenie indywidualne należne z tytułu profesjonalnego uprawiania piłki nożnej w wysokości nie niższej niż 120% tego wynagrodzenia za ostatni rok pierwotnego okresu obowiązywania Kontraktu oraz inne świadczenia pieniężne i niepieniężne – na warunkach nie gorszych od obowiązujących za ostatni rok pierwotnego okresu obowiązywania Kontraktu;
- Zawodnik zrzeknie się uprawnienia do zawarcia przyszłego Kontraktu z innym klubem piłkarskim na 6 miesięcy przed wygaśnięciem dotychczasowego Kontraktu, w okresie poprzedzającym możliwość skorzystania przez Klub z Opcji albo zobowiąże się do zapłaty kary umownej na rzecz Klubu, nie wyższej niż 50% wynagrodzenia indywidualnego należnego Zawodnikowi z tytułu profesjonalnego uprawiania piłki nożnej ustalonego zgodnie z ust. 2c powyżej, płatnej w przypadku podpisania przez Zawodnika przyszłego Kontraktu z innym Klubem przed złożeniem oświadczenia przez Klub wynikającego z Opcji. Wyklucza się możliwości zastrzeżenia w Kontakcie odszkodowania przewyższającego wysokość kary umownej.”.
Powyższe interpretować należy także w oparciu o orzecznictwo FIFA DRC i CAS, które od początku podjęcia problemu wypowiadały się o opcjach co do zasady konsekwentnie negatywnie – jako stojących w sprzeczności z podstawowymi zasadami prawa pracy i wolnością zawodnika do zmiany klubu. Ostatecznie w orzecznictwie wypracowane zostało szereg kryteriów, których spełnienie dopiero może skutkować uznaniem opcji za ważną. Co istotne, tylko opcja przygotowana w zgodzie zarówno z przepisami PZPN, ale również orzecznictwem FIFA DRC i CAS daje pewność, że nie zostanie podważona w przypadku sytuacji spornej.
Należy podkreślić, że zawarcie w kontrakcie zawodnika wadliwej opcji jednostronnego przedłużenia kontraktu może nieść za sobą szereg konsekwencji – od zamieszania w kwestii statusu zawodnika i jego przynależności klubowej, po podważenie przez zawodnika ważności opcji i utratę przez klubu zysku z transferu zawodnika.
Wpis stanowi skróconą wersję artykułu przygotowanego na potrzeby publikacji po konferencji Prawo. Sport. Finanse. 2016 na Uniwersytecie Warszawskim, na której autor miał zaszczyt być prelegentem.
