Wyrok orzekający karę pozbawienia wolności nie zawsze musi oznaczać dla skazanego odbycie całej kary. W polskim prawie karnym istnieje wiele instytucji, które umożliwiają skazanemu szybsze opuszczenie zakładu karnego. Jedną z takich instytucji jest wyrok łączny, który daje możliwość skrócenia rzeczywistego okresu pozbawienia wolności nawet o kilka lat.
Zgodnie z art. 85 § 1 Kodeksu karnego, jeżeli sprawca popełnił dwa lub więcej przestępstw i wymierzono za nie kary tego samego rodzaju albo inne podlegające łączeniu, sąd orzeka karę łączną. Oznacza to, że jeżeli zostałeś skazany dwoma lub więcej wyrokami, masz możliwość złożenia wniosku do sądu o ich „połączenie” w jeden wyrok. Podstawowym warunkiem połączenia kar jest okoliczność, że muszą być to kary tego samego rodzaju. Karę grzywny sąd może połączyć jedynie z innymi karami grzywny, karę ograniczenia wolności z innymi karami ograniczenia wolności i analogicznie karę pozbawienia wolności. Istnieje wówczas duża szansa na to, że wyrok łączny będzie mniej dolegliwy niż każdy z tych wyroków wykonywany oddzielnie. Dlatego też, przy skazaniu na dwie lub więcej kar pozbawienia wolności, możesz starać się o ich połączenie.
Jakie pozostałe warunki należy spełnić, aby kary podlegały połączeniu?
Po pierwsze, aby połączyć kilka kar pozbawienia wolności, każda z nich musi podlegać wykonaniu. Oznacza to, że w obecnym stanie prawnym, jeżeli kara pozbawienia wolności została już odbyta, nie będzie ona objęta węzłem kary łącznej. Jednakże, jeżeli kara jest w trakcie odbywania, jest szansa, że będzie możliwość jej połączenia.
Dla przykładu, jeżeli wobec skazanego zapadły 3 wyroki, w którym orzeczono 1 rok pozbawienia wolności, 2 lata pozbawienia wolności i 3 lata pozbawienia wolności, gdzie kara 1 roku została już odbyta, kara dwóch lat jest w trakcie odbywania, a kara 3 lat pozbawienia wolności ma status do odbycia, jedynie kara 2 i 3 lat pozbawienia wolności będzie podlegała połączeniu (choć też nie zawsze). Należy zwrócić uwagę, że kara podlegająca wykonaniu oznacza taką karę na dzień wyrokowania przez sąd, a nie na dzień złożenia wniosku. Dlatego też, przy składaniu wniosku o wydanie wyroku łącznego, warto zrobić to jak najwcześniej, gdyż może się okazać, że termin rozprawy zostanie wyznaczony w najgorszym przypadku nawet na rok po złożeniu takiego wniosku. Z reguły połączeniu nie będą podlegały kary warunkowo zawieszone do wykonania (z uwagi na treść art. 89 kodeksu karnego istnieje taka możliwość, jednak jest to temat na osobny artykuł).
Po drugie, sąd nie wyda wyroku łącznego bez odpowiedniego wniosku o jego wydanie. Z reguły uprawniony do złożenia takiego wniosku jest sam skazany, ale bywa, że taki wniosek składa prokurator bądź pracownicy służby więziennej. Jednakże, odpowiednio przygotowany wniosek, zwiększa szansę na korzystniejsze rozstrzygnięcie.
Dlaczego wyrok łączny może być korzystny w przypadku kary pozbawienia wolności?
Przy wydawaniu wyroku łącznego, na podstawie art. 86 Kodeksu karnego, sąd ma możliwość zastosować trzy różne zasady łączenia wyroków. Pierwsza z nich to najmniej korzystna zasada pełnej kumulacji. Polega ona na połączeniu wyroków w taki sposób, że sąd sumuje długość wszystkich kar i orzeka jedną karę łączną równą sumie długości pojedynczych kar pozbawienia wolności. Dla przykładu, jeżeli skazany został skazany na 1 rok pozbawienia wolności, 2 lata pozbawienia wolności i 3 lata pozbawienia wolności, przy zasadzie kumulacji sąd orzeknie 6 lat pozbawienia wolności.
Przeciwną zasadą do zasady kumulacji jest zasada absorpcji. Polega ona na wydaniu najniższej możliwej kary, która będzie równa najwyższej jednostkowej karze pozbawienia wolności. W powyższym przykładzie, przy zastosowaniu zasady pełnej absorpcji, sąd w wyroku łącznym orzeknie karę 3 lat pozbawienia wolności. Dzieje się tak, gdyż najsurowsza z kar pochłania pozostałe dwie kary, czyli karę 1 i 2 lat. W tym przypadku daje to możliwość skrócenia odbywania kary aż o 3 lata.
Trzecią i najczęściej stosowaną zasadą, jest zasada asperacji. Polega ona na orzeczeniu kary pomiędzy najwyższą jednostkową karą pozbawienia wolności, a sumą kar podlegających połączeniu. Mówiąc krótko, będą to „widełki” pomiędzy zasadą absorpcji, a zasadą pełnej kumulacji. Na omawianym przykładzie będzie możliwe wydanie wyroku od 3 do 6 lat pozbawienia wolności.
Co wpływa na wymiar kary w wyroku łącznym i zasadę łączenia zastosowaną przez sąd?
Na wysokość kary w wyroku łącznym będą miały wpływ dwa podstawowe czynniki. Pierwszy z nich, to związek przedmiotowo-podmiotowy pomiędzy przestępstwami objętymi jednostkowymi karami pozbawienia wolności. Przez związek przedmiotowo-podmiotowy zbiegających się przestępstw rozumie się przede wszystkim podobieństwo rodzajowe zbiegających się przestępstw, motywację i czas popełnienia każdego z nich. Oznacza to, że im przestępstwa są bardziej zbliżone do siebie rodzajem naruszonego dobra, sposobem ich popełnienia, a odległość czasowa pomiędzy czynami jest niedaleka, istnieje duża szansa, że sąd będzie skłaniał się ku zasadzie absorpcji. Dla przykładu, jeżeli osoba została skazana dwoma wyrokami, gdzie jeden obejmował przestępstwo posiadania środków odurzających w dniu 18 marca 2020 roku, a drugi z wyroków objął ten sam czyn popełniony 25 marca 2020 roku, istnieje duża szansa, że wysokość kary łącznej będzie oparta na zasadzie pełnej absorpcji. Najczęściej jednak, pojedyncze skazania obejmują różne czyny, popełnione na przestrzeni nawet kilku miesięcy, a nawet lat. Czy to oznacza, że sąd będzie kierował się zasadą pełnej kumulacji? Zdecydowania nie.
Art. 85a Kodeksu karnego mówi, że orzekając karę łączną, sąd bierze pod uwagę przede wszystkim cele zapobiegawcze i wychowawcze, które kara ma osiągnąć w stosunku do skazanego, a także potrzeby w zakresie kształtowania świadomości prawnej społeczeństwa. Oznacza to, że duży wpływ na wysokość kary w wyroku łącznym, będzie miało zachowanie skazanego po popełnieniu przestępstw. Sąd będzie sprawdzał, jak przebiega życie skazanego po ostatnim wydanym wyroku. Dlatego też ważne jest, aby wniosek o wydanie wyroku łącznego był dobrze skonstruowany, tak aby sąd miał możliwość wydania jak najkorzystniejszego wyroku. W tym przypadku każdy szczegół będzie miał znaczenie. Do takiego wniosku należy załączyć wszystkie dokumenty które pozytywnie świadczą o skazanym. Będą to w szczególności: umowa o pracę, dokumenty wskazujące na sytuację rodzinna skazanego czy jego stan zdrowia. Jeżeli w jednostkowych wyrokach, oprócz kar pozbawienia wolności orzeczono również karę grzywny bądź obowiązek naprawienia szkody, niezwykle istotne jest, aby skazany przez złożeniem wniosku uregulował wszystkie z nich. Będzie to dowód dla sądu, że skazany szanuje orzeczenia sądowe i jest świadom ich powagi. W przypadku osoby osadzonej w zakładzie karnym, sąd zwróci się do zakładu o wystawienie opinii o skazanym. Będzie miała ona olbrzymi wpływ na postrzeganie skazanego przez sąd. Jeżeli skazany w czasie odbywania kary pozbawienia wolności otrzymywał nagrody, aktywnie uczestniczył w zajęciach resocjalizacyjnych oraz pracował na terenie zakładu, znajdzie to odzwierciedlenie w wysokości kary. Jeżeli sąd dostrzeże, że skazany zmienił swoje dotychczasowe zachowanie i zdecydowanie zerwał z kryminalną przeszłością, będzie kierował się zasadą asperacji zbliżoną do zasady absorpcji, a w skrajnie korzystnych przypadkach orzeknie karę łączną na zasadzie absorpcji.
Podsumowując, osoba która została skazana przynajmniej dwoma wyrokami, ma szansę na skrócenie kary pozbawienia wolności. Niezwykle istotnym jest, aby przed złożeniem wniosku o wyrok łączny odpowiednio się do niego przygotować. Należy pamiętać, że od tego jak sąd będzie postrzegał skazanego będzie zależała wysokość kary łącznej objętej wyrokiem łącznym.
